YAKUT MİTOLOJİSİNE GÖRE EVRENİN YAPISI

Yakut mitolojisidir. Yakutlar Rusya’nın Uzak Doğu bölgesinin kuzeyinde yer alan Yakutistan Cumhuriyeti’nin asıl nüfusunu oluşturan halktır.

Olonho isimli Yakut destanına göre evren üç dünyadan ibaret. Bu dünyaların oluşum hikayesi şudur: çok eski zamanlarda Ulu Toyon, Yürüng Ayı Toyon ve Arsan Duolay isimli tanrılar arasında uzun süren bir savaş meydana gelmiş. Yakut mitolojisinde Yürüng Ayı Toyon baş tanrı olarak tapınılır, Ulu Toyon üst dünyadaki kötü ruhların hükümdarı, Arsan Duolay ise alt dünyadaki kötü ruhların başı olarak sanılırdı. Dünyanın sonu yaklaşıyordu. O zaman savaşan taraflar mücadeleye son vererek evreni üç ayrı dünyaya bölen anlaşma yapmış. Üst dünya Yürüng Ayı Toyon ve Ulu Toyon’un kabilelerine, alt dünya ise Arsan Dyolay’ınkine verilmiş.

Yakutların inancına göre üst dünyanın birkaç katmanı var. Efsanelerde birbirlerin altında yer alan 3, 7 ya da 9 gökyüzünden söz edilir. En üstteki gökyüzü Yürüng Ayı Toyon’un hükmettiği kabilenin yaşadığı yer olarak sanılırdı. Biraz aşağıdaki düzeylerde Ulu Toyon’un başkanlığındaki üst dünyanın kötü ruhları bulunur. Üst dünyanın soğuk olduğuna inanılır. Efsaneye göre ayı isimli iyi tanrılar yeryüzünü çok güzel ve düz yaratmış, ama kötü ruh abası onu ezip tırmalamış. Yaptıklarının izleri nehir, göl ve dağlar şeklinde kalmış.

Yürüng Ayı Toyon evren ardından insanı yaratmış. Bununla ilgili efsane şudur: Yürüng Ayı Toyon insan heykellerini yapıp onları taş eve yerleştirmiş, evin yanında bekçiyi bırakıp onun kötü ruhu içeri almamasını emretmiş. Ama kötü ruh bekçiye kürk palto rüşvetini vererek onu kendi tarafına çekmiş. Eve girdiğinde kötu ruh insan heykellerini necasetle kirletmiş. Yürüng Ayı Toyon kötü ruhun yaptıklarını görünce bekçiyi köpeğe dönüştürmüş, heykellerin içini dışına getirmiş. O zamandan beri insanların içi pislikle doluymuş. Orta dünyada insanlar ile hayvanlar yanısıra ayrıca çok sayıda iççi isimli toprak, orman, nehir, göl, dağ, yol, binaların v.s. koruyucu ruhları yaşamaktadır.

Yer altında bulunan alt dünya kertikli Güneş ve Ay’ın sönük ışıklarıyla aydınlatılan loşluk diyar olarak tanımlanır. Tüm alt dünya çirkin demir ağaçların yer aldığı bataklıkla kaplıymış.