KÖPEK

KÖPEK: Altay yaradılış destanlarından birinde köpek motifi de göze çarpar. Ülgen’in sarayına bekçi olarak konulan köpek, Erlik’in saraya girmesine izin verir. Erlik köpeğe kurt ve açlık duymayacağı yitecekler vaat etmiştir. Şaman yer altı dünyasına yaptığı yolculukta köpekle karşılaşır. Bazı şamanlar kendilerinden geçtiklerinde, köpek taklidi de yaparlar. Şamanlar köpek gibi uluyarak ruhları yardıma çağırırlar. Köpeğin de göğe kurban kesildiği olmuştur. Tatarlar kırmızı bir köpekle bir prensin birleşmesinden türediklerine inanırlar. Şamanlar Baraklara binerek göğe yükselirlerdi. Köpeğin yeşil ot koparıp yemesinin yağmurun yağacağına dalalet edeceğine inanılır. Yakutlara göre köpeğin esnemesi, hayra yorumlanmaz. Yakut beddualarından birisi de, “evine köpek girmesiné dir. Anlında “görmekçi” diye bilinen iki beneğin bulunduğu köpek, kara iyeleri görebilir ve ağlar biçimde ulur. Ölüm olarak algılanır. Zayıf şamanlar ayinlerde köpek donuna girerler. Moğollar atalarının kırmızı köpek olduğunu düşünürler.

                        Kırımda köpekten korkan insanın vücudundaki kıl dibi gözeneklerinden özel bir salgı ifraz edildiğini, salgının kokusunu alan köpeğin muhatabının korktuğunu anladığına inanılır. Anadolu’da korkan kimsenin bu arada köpekten de korkan kimsenin korkusunun giderilmesi için, “yedi Kardeş Otu” “Korku Tası”na konulup suyu korkan şahsa içirilir. (Y:K:Urfa Yöresinde Türk halk İnançları, karakeçililer, Zazalar, Arapça konuşanlar Erciyes, Aralık 2000, S276, s.5-9)

                        Hakasya Türklerinde hapşıran genç insana yanında bulunan ve yaşça ondan büyük olanlar, “ala köpeğin kıçını yala” derler. İnanca göre Ala Köpeğin kıçında bir takım etkili cinler vardır. İnsanların hapşırmalarına yol açan da bir cin türüdür. İki ayrı kara iye bir araya gelince insanlara zararlı olamayacakları inancı vardır.

                        Başkurt Türklerinin halk inancına göre, “köpek yürümemiş yol” a mutlaka besmele ile girilmelidir. Bu yol tekin olmayabilir.

                        Tatar Türk mitolojisine göre köpek yılında mahsul düşük olur. İnsanlar sık hastalanırlar. Çocuklar ise güçlü olurlar. Hazara Türk halk inançlarına göre köpekler depremi hissederler ve depremden evvel, depremin gelmekte olduğunu gösteren bir takım hareketlerde bulunurlar. Bu inanç Anadolu’da da vardır.

                        Anadolu türk kültür coğrafyası halklarından Zazalarda, köpek beslemek, köpek melaikelerin haneye girmesine mani olduğu için, uğursuzluk sayılır. Hayvancılıkla uğraşanların çoban köpekleri bu keyfiyetin kapsamına girmezler. (Y K Urfa Yöresinde..)

                        Tatar Türklerinde Köpeğin havlaması mal bolluğuna delalet eder. Sahibi yola çıkan köpeğin havlaması sahibinin işlerinin iyi gideceği anlamına gelir. Sebepsiz havlayan köpeğin olumsuz mesajlar verdiğine inanılır. Aya bakarak havlayan köpeğin havlaması havaların soğuyacağının işaretidir. Köpek sırt üstü yatarak yuvarlanır ise, bu hareketi ile havaların yağmurlu olacağını göstermiş olur. Köpek kendi sahibine havlarsa sahibine büyü yapıldığına veya nazar deymiş olduğuna inanılır. Köpek cenazenin ardından havlar ise, o sokakta bir cenazenin daha olacağına inanılır.

                        Moğollarda İt Barak’ın kutsiyetine inanılır. Moğolların köpekten türediklerine dair efsaneler vardır. Nogay Türklerinde İt baraklar, yaradılış Destanındaki kurdun yerini almıştır. Burada kanatlı İte, samur denilmektedir. İnanca göre samur şamanın gök ile ilişkisini sağlıyordu. İt ürürken, kayıp etmiş olduğu kanatlarının acısını dile getirmektedir. Gagavuz Türklerinde ürüyen itin sesi zincirinden açılarak susturulur.

                        Anadolu’da köpeğin kurt gibi ulaması iyi sayılmaz. Alevi inancında da köpeğin uluması ölüm geleceği anlamındadır. (Yörükhan. Şamanizm) Keza Kumuk Türklerinde de uluyan it ,uğursuz sayılır öldürülmesi istenir.  Ay tutulmasında ayın iki bekçisi olan köpeklerin uyumaları üzerine, cıngaloz denilen ve yılan şeklinde olduğu düşünülen kara iyenin bu tutulmaya yol açtığına inanılır. Teneke çalmak gibi gürültülerin çıkarılmalarındaki amaç uyuyan iki görevli köpeğin uyanmasını sağlayarak ayın cıngaloz tarafından yenilmelerini önlemektir. Kafkasya’da bir mağara kayasında izleri olduğuna inanılan cingalozun biz resimlerini çekmiştik. İt baraklar bugün dahi Nogay lar nazarında farklı bir itibara sahiptirler.

Barak Baba, ayı gibi oynayan, maymun gibi söyleyen, iki tarafında manda boynuzları olan bir kimse idi. (Yörükan. Şamanizm)

                        Selçuklu sarayının ünlü simalarından sadettin Sadettin Köpek idi. Bize göre köpek ismi, izahı yapılan kutsiyetle bağlantısından ziyade nazara karşı korumak imrenilmesini önlemek için de seçilmiş olabilir. Çok güzel çocuklara çirkin isimler takarak kötü gözden ve kara iyelerden korumada olduğu gibi