Mitra – Kybele (Kibele) Özdeşleşmesi
Franz Cumont’a göre Mitra kültüne erkek cemaat katılırken bu cemaatin kadın ve kızları ise aynı anda Kybele kültüne katılırlar. Bu karşılıklı oluş sebebiyle Cumont, Kybele ile Mitra arasında ilgi çekici bir yakınlığın olduğunu ileri sürmektedir.73 Bunun yanında Kybele ile Mitra tapınaklarının birbirine çok yakın bulunması iki ilah arasındaki özdeşleşmenin en önemli delillerindendir. Nitekim
Anadolu’da Kybele-Attis kültüne kendini sunan en eski buluntular, M.Ö. III. Yüzyıl ile M.Ö. I. yüzyılın ikinci yarısına yani dolayısıyla ilk dönem Helenistik Bergama Kralllığı’na ait bir mağara kabul edilmektedir. Bu tapınak doğal bir mağara görünümünde olup doğusunda Mitra kültüne ilişkilendirilen bir taş bina ise M.Ö. I. yüzyılın sonu veya II. Yüzyılın başına rastlamaktadır. Buradan şu çıkmaktadır; Kybele’ye adanan kaya tapınağına, bu ilahla özdeşleş tirilen Mitra adına yapılmış ve bu doğal mağarayı da içeren bir bina kompleksi ortaya çıkmaktadır. Bu taş yapının muhtemelen birmithraeum olması bir yandan da erkeklerin egemen olduğu Mitraizm ve onların karılarının ve kızlarının katıldığı Kybele kültünün birbiriyle özdeşleştirilmesini akla getirmektedir.74
Yine Kybele-Mitra özdeşleşmesinde en önemli delillerden biri de bu iki kültün sembollerindeki analojidir. Öyle ki her iki kültün en önemli benzerlikler sırasıyla kaya, su ve boğa sembolizmidir.
Zaten Kybele kültünün başlıca özelliği bir kaya veya taşın tapınma objesi olmasıdır. Buna karşın Mitra’nın mitolojik olarak bir kayadan doğması sahnesi yüzünden kaya sembolizmi Mitraizm’de de
çok önemli bir yer edinmiştir.
Bunlara ilave olarak Mitraizm’de, ebedi çeşme olarak su kaynağı (fons perennis) kutsal kabul edilmekte, su vasıtasıyla mistik çile veya ruhani arınma gibi öğretiler kültte önemli kabul edilmektedir. Hatta Anadolu’da her yıl yapılan ilkbahar şenliklerinde Kybele ile Attis’in sembolik kutsal evlilik töreninden sonra yapılan vaftiz banyosu dikkatlerden kaçmaz.75
Bunun yanında Hepding’e göre boğa kurbanı bir metafor olarak her iki kültte farklı içeriklere sahiptir. Söz gelişi Mart ayında yapılan Kybele-Attis bahar şenliklerinde, Attis'in yeniden dirilişi
kutlanıp kurban edilen bir boğanın kanları külte yeni girenlerin üzerine akıtılırdı. Bu uygulama, bir tür kan vaftizmi sayılırken, aynı zamanda boğanın kurban edilmesi anlamına gelen taurobolium işleminin de yeni bir formunu oluşturmaktaydı.76
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder