Kıpçaklar da İnanç Sistemi Kurt kültü
Kuman-Kıpçaklar, Türkistan’a özgü inanç geleneklerini, dini ritüellerini Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırlarda sürdürdüler. Çevre yerleşik toplumlu halkların dinlerinin etkisi altında da kaldılar. Kuman-Kıpçaklarda yaygın din, diğer bozkır Türk halklarında olduğu gibi Gök Tanrı’ydı. Kuman-Kıpçak kabileleri eski Türk inanışının en önemli figürü olan yüce Gök Tanrı’ya inanırlardı. Gök Tanrı dini özellikle Kuman-Kıpçak yönetici tabakada daha yaygındı
Kuman-Kıpçak toplumunda Şamanizm oldukça yaygındı. Şamanizm din olmamasına rağmen, Kuman-Kıpçaklar arasında din etkisi göstermiş olup Karadeniz’in kuzeyindeki topraklarda baskın bir inanıştı. Bundan dolayı Şamanizm, 14. yüzyıla kadar Deşt-i Kıpçak’ın doğusunda ve batısında en yaygın inançtı. Şamani
gelenek-görenekler, Kuman-Kıpçakların dini hayatlarının temelini oluşturmaktaydı. Ayrıca Kuman-Kıpçaklar, Şamani gelenek göreneklere göre bazı yeryüzü şekillerini kutsal kabul ediyorlardı. Özellikle dağlar, ormanlar ve nehirler Şamani dünya görüşünün gerekli kutsal bileşenlerindendi 420 . Kuman-Kıpçaklar, Şamani inanış şeklinin unsurları olarak taş heykellere, göğe, doğan güneşe, yıldıza, ateşe ve tabiat olaylarına tapınarak dini ritüellerini gerçekleştirirlerdi. Kuman-Kıpçakların taş heykellerin yüzlerini güneşe doğru çevirmiş bir şekilde yapmalarının bir nedeni de
güneşe tapmalarıydı 421 . Vurgulandığı gibi çok çeşitli tapınma anlayışına sahip Kuman-Kıpçaklarda doğa, kutsal kabul edilirdi. Kuman-Kıpçakların bu yerli dini adetleri ve ritüelleri, diğer Ortaçağ Türk halklarının dini adetleri ve ritüellerine benzemekteydi422.
Kuman-Kıpçaklar arasında Şamanizm’in etkisiyle hayvanlar ruhani
dünyayla iletişim kuran ruh rehberi olarak düşünülüyordu423. Bu nedenle KumanKıpçaklarda belirli hayvanlar, kutsal kabul edilirdi. Başlıca kurt ve köpek, KumanKıpçakların en önemli figürleriydi.
Kuman-Kıpçakların yerel dini ritüellerinde kurdun ayrı bir yeri vardı. Kurt kültü, Kuman-Kıpçaklarda oldukça önemliydi. Kurt, büyük güç ve kudretin varlığı olduğu gibi toplum dışında yaşayan güçlerin de sembolüydü. Ayrıca eski Türklerde olduğu gibi kurt, Kuman-Kıpçaklarda da mükemmel ve güçlü bir yırtıcı hayvandı.
Kuman başbuğları düşmanlarını yendikten sonra kurt gibi ulurlardı. Kuman başbuğları ile kurt arasında kutsal bir bağ vardı424. Bu bağı daha iyi açıklamak için en güzel örnek, 1099 yılında Volın knezi David İgoreviç’in Macarlar üzerine yaptığı sefere katılan ünlü Kuman başbuğu Bonyak’ın tefeülüdür. O yıl Kuman başbuğu
Bonyak, Rusların müttefiki olarak Macarlara karşı sefere katıldı. Savaştan önceki gece, hurafeye inan Bonyak uyanıp tefeül için dışarı çıktı. O sırada kurtlar uluyordu, bu ulumaya kendisi de karşılık verdi. Birkaç kurdun ulumasına güvenerek ertesi gün
zaferi kazanacakları inancı arttı. Daha sonra knez David’e Macarları yeneceklerini söyledi. Ertesi gün müttefik Kuman-Rus birlikleri Macarları yenilgiye uğrattı425.
Kuman-Kıpçakların inanç sistemlerinde öteki önemli hayvan ise köpekti. Köpek kültü, Kuman-Kıpçak toplumunda yaygındı. Kuman-Kıpçaklar, diğer halklarla yapılan yemin etme törenlerinde ve bu halklara sadakatlerini göstermek için köpekleri kullanırlardı. Ant içme seremonisinin bir parçası ve bağlılıklarının bir göstergesi olarak, köpeği kurban ederlerdi. Örneğin Kuman-Kıpçaklar, 1240’larda İznik Rum İmparatorluğu’na karşı, Latin İmparatorluğu’yla işbirliği yaptılar. Yapılan ittifakı kalıcı hale getirmek için köpek kurban ettiler. Başka bir örnekte ise KumanKıpçaklar, Kuman bir kadınla evlenen Macar Kralı IV. Bela’nın oğlu V. İstvan’ın düğün töreninde Moğollara karşı Macar Krallığı’na sadakatlerini göstermek için, yemin ederek bir köpeği kılıçla ikiye ayırdılar426. Kuman-Kıpçak kabilelerinde kurt, gücün ve zaferin sembolü iken; köpek ise yemin etme törenlerinin vazgeçilmez aracıydı. Yukarıda değinildiği gibi her iki hayvan da Kuman-Kıpçak kabilelerinin yerel geleneksel ritüellerinin her zaman bir parçasıydı
Kumanlar, mezarlara eşyanın yanında canlı hayvan (özellikle at) ve insan da gömüyorlardı. Böylece İdil’den Balkanlar’a karakteristik göçebe halkların bir geleneği olan kadim at gömme geleneğini getirdiler. Mezarlara ölünün bindiği at, bir bütün olarak ya da bir kısmıyla defnedilirdi. At gömme geleneği Kuman kurganlarının temel karakteristik özelliğini oluşturmaktadır. Atın yanı sıra Kumanlar, kurganlara koyun ve köpek de koyuyorlardı
Türk halklarında da görülen Şamani âdet ve gelenekler yer alıyordu. Bu gelenek ve göreneklerde kurt ve köpek önemli olan hayvanlardı. Kuman-Kıpçaklar, ölülerini de Gök Tanrı, Güneş, Kursu ve Şamani âdetlere göre defnediyorlardı. Kuman-Kıpçak toplumunun sosyo-kültürel, ekonomik yapısında bozkır yaşantısı hâkimdi. Eski Türk toplumunda görülen gelenekler, inanç yapısı bu hayat tarzının temelini oluşturuyordu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder