Kırgızların gömme şekilleri diğer Türk boylarından bir hayli farklıdır. Çin kaynağında Kırgızların gömme adetleri şöyle tasvir edilmektedir: “Biri ölünce, yüzlerini kızartmazlar (yaralamazlar) fakat ölünün etrafında üç defa dolaşır, ağlar ve ölüyü yakarlar. Sonra ölünün kemiklerini toplar ve bir yıl sonra bu kemikleri gömerler. 1102 Aynı bilgiye islâm kaynaklarında da rastlanmaktadır. Coğrafyacı Îdrisî, cesedin yakıldıktan sonra küllerin Menkhoz ırmağına atıldığını, uzak mıntıkalarda olanların da külleri rüzgarda savurduklarını belirtir. Mervezî‟nin eserinde: “Kırgızların adetlerinden biri de ölülerini yakmalarıdır. Onlar ateşin ölüleri temizlediğini ve günahlardan arındırdığını düşünürler. Bu yakma âdeti eskiden vardı. Fakat müslümanlarla komşu olduktan sonra ölülerini gömmeye başladılar1103 açıklamasıyla konuyu teyid eder.
Ebû Zeyd el-Belhî ise Kırgızların inançlarından şu Ģekilde bahsetmektedir: “Kırgızlar ölülerini yakarlar. Ateşin ölünün cesedini günahlardan temizlediğine inanırlar. Bazıları ölü ile kölelerini ve hizmetçilerini diri diri mezara gömerler. Bunlar mezarda ölür. Ayrıca mezarın başında hayvan keserler. Onların dilinde mezara tepe (tümülüs) denir” 1104 . Ġdrisî ise “Kırgızlar ölülerini yakıp küllerini Manhar nehrine atarlar. Nehirden uzak olanları ise ölülerini yaktıktan sonra, nehre ulaşsın diye küllerini yer üzerinde rüzgârda savururlar” 1105 demektedir. B. Ögel, Kırgızların ölü yakma âdetini muhtemelen Mazdekizm‟le ilişkilendirmekle ve bu görüşünü Minusin havzasının 60 km. kuzeyinde bulunan Yenisey nehrinin kıyısındaki Oğlaktı buluntularına dayandırmaktadır.110
“Hırgıstar-suukter”ler daha çok Sayan-Altay‟da bulunmaktadır. Gömme şeklinin ayırıcı özelliği etrafı taş yığınıyla örülen mezarlar olmasıydı. Bunlara “suukter” adı verilir. Mezar içinden kül, yanmış kemikler, at koşumları, demirden silahlar yemek kalıntıları, çoğunlukla inek ve at kemikler bulunmaktadır. Bazılarından ise köpek iskeleti ve at derisi çıkmıştır. 1115 Yine XI ve XII. yüzyıllara tarihlenen kurganlarından ise küpe, boncuk ve Tan‟g dönemini paralar en çok rastlanan eşyalardandır. Söz konusu kurganlar IX ve X. yüzyıllardaki Kırgız kurganlara benzemekte ve yüzük şeklinde sivri kenarlı taşlarla toplanmıştır. Sürekli savaşlar nedeniyle atın rolü artmış ve silahlar da çeşitlenmiş görülmektedir. Bu durum madencilikle birlikte oyma-kakma zanaatı da gelişmekteydi.1116
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder