Çince metinlerde Gök Türkler için kullanılan “Tu-jüe” sözcüğünün iki im/heceden oluştuğu görülmektedir.

Çince metinlerde Gök Türkler için kullanılan “Tu-jüe” sözcüğünün iki im/heceden oluştuğu görülmektedir. Birinci im “tu 突”nun günümüz Çincesinde; “aniden” ve “ansızın” anlamları belirgindir. Bunun yanında “geçmek”, “aşmak”, “çarpıp geçmek”, “ani saldırı” anlamları da bulunmaktadır. İmin bir diğer anlamı olan “ocak” ise sözcüğün ilk ve “tasfiri” kaynağı olan ‘kovuktaki kurt” anlamını içinde barındırmaktadır. İlk imin görsel yapısı, en üstte “korunak” oluşturan çatı, altında açıklık ve boşluğu imleyen iki yana eğimli iki dikey çizgiden oluşur. Günümüzde “xue 穴” olarak okunan bu anahtar parça “ ”, “mağara veya kovuk” görselliğini temsil eden bir “barınak”tır.5 İkinci im “jue 厥” ise günümüzde “bayılmak” anlamındadır. Bunun yanında, kişi zamiri olan “o”, “böylece” gibi anlamlara da karşılık gelmektedir. Ancak zaman zaman yerine kullanılan eş sesli değişmeceli imler 撅 ve 掘 “kazmak” ve “kanal açmak” anlamlarıyla, Türklerin madencilik özelliklerine ve daha özgür fakat somut düşünecek olursak Ergenekon’dan Çıkış’la ilişkilendirilebilir.


Çatıyı oluşturan anahtar parça “ = 穴 mağara”nın alt kısmında, köpek, kurt vb. hayvanların yazımında da görülen “quan 犬” yer almaktadır.6 İmi oluşturan parçalardan “bozkurt 犬 quan”in, aynı zamanda “büyük köpek” ve “çoban köpeği” olduğu akla getirilmelidir. Önceleri “büyük köpek”, “çoban köpeği”, “av köpeği” ve hatta yük çekmekte kullanılan “kızak köpeği” gibi anlamları olan imin, zamanla “bayağı köpek” anlamını da karşıladığı görülmektedir (BKQS-NY1 1992: 887). Nitekim Zhoular Döneminde besi hayvanlarından sorumlu olan “Köpekçi Başı 犬人” adında bir memuriyet makamının bulunması dikkat çekicidir. (Zhouli: 53, 55) Bu imin Fal Yazıtlarında, “büyük 大” imi ve “– de, -da” anlamındaki “yi 亦” ile benzerliği ise imin kökeni bakımından “insan 人” ve “büyük [insan] 大” imleriyle olan ilişkisini göstermektedir. (JGWZD: 1102) Nitekim im, “büyük” iminden sadece sol elin üzerine eklenmiş olan bir noktayla ayrılmaktadır: (大 = 犬). “Köpekli Yiler 犬夷” ve “Köpekli Ronglar 犬戎” gibi kavim adlarından da çıkarılacağı üzere, adı içinde bu imin kullanıldığı halklar hayvancılıkla uğraşan, bu yüzden büyük çoban köpekleri besleyen halklar olmalıdır. Kangxi Sözlüğü, bu sebeple “küçük köpek: gou 狗” ve “çoban ve av köpekleri” arasındaki ayrımı vurgulamakta, çoban köpeklerinin üç türünden söz etmektedir.7


Konar-göçer bir halk olan Türklerin önemli sembollerinden olan kurt ve çoban hayatının ayrılmaz parçası olan çoban köpekleri Çinli anlam dünyasında birbirleriyle iç içe geçecek biçimde tasavvur edilmiş görünmektedir. Daha önce ele alınan Hu adının büyük anlamını da akılda tutarak quan ile Çince büyük (da 大 ) iminin benzer yazılışını da düşündüğümüzde resim daha da belirginleşmektedir. Zira kuzeyli halkların genel olarak Çinli halklara nazaran daha iri yapılı oluşları da bunu teyid etmektedir. Ancak şu an için bu etimolojik bağıntılar bir varsayımın parçaları olarak görülmelidir. Varsayımsal düşünmeye devam etmek yerine eski Çin kaynaklarından Türklerin tarih sahnesine çıkışını anlatan bölümleri aktarmanın daha anlamlı olacağını düşünüyorum.

 HEPSİ VE DAHA FAZLASI