T’ang-şu
bir kuzey boyuydu. Kin-şan (Altay) Dağı’nın güney yamacında yaşıyorlardı ve Juan-juanlar’ın yönetimi altındaydılar. Soyları çoğaldı, T’u-men
(Bumin) yönetiminde sonunda güçlendiler ve (T’u-men) K’o-han (=ka ğan) unvanını aldı; (Hiung-nular’daki) Şan-yü’ye denk gelen (bir unvan); eşinin (unvanı) K’o-tun (=hatun) idi. (T’u-küe’ler’in) ülkesinin üç
tarafı denizdi1022; güneyde büyük çöle kadar uzanıyordu. Ayrı bir gü-
ruhta birliklere komutanlık yapana Şê (=şad) deniliyordu; (kağanın)
oğulları ve kardeşlerine T’ê-lê (=Tegin) adı veriliyordu; en yüksek rütbeli komutanlar Ye-hu (=Yabgu), K’ü-lü-ç’o, A-po, Sse-li-fa, T’u-t’un
(=Tudun), Ssekin, Yen-hung-ta, Hie-li-fa ve Ta-yü diye adlandırılıyordu1023; toplamda 28 sınıf vardı, tüm makam unvanları babadan oğula
geçiyordu ve sayıları sınırlanmamıştı1024.
Muhafız alayının subaylarına
Fu-li (=böri = kurt) deniliyordu. Kağan, sarayını Tu-kin-şan dağının yanına kurdu1025. Çadır payitahtının girişinde altından kurt başı olan
(bir) sancak dikildi. (Kağan) yüzü doğuya bakarak oturmayı yeğlerdi.
Sui’lerin Ta-ye kargaşa yıllarında (605-616) To-ki (adındaki) Şi-pi
Kağan kağanlık unvanını aldı. Çok sayıda Çinli bağlılıklarını bildirmek
için ona gitti. K’i-tan, Şi-wei, T’u-yü-hun ve Kao-ç’ang (Turfan), hepsi
onun buyruğu altına girdi1026. Tov Kien-tê, Sie Kü, Liu Wu-ço, Liang
Şi-tu, Li Kuei, Wang Şi-çung vd.1027 birden ayaklandı ve kaplanlar gibi
(aç gözlerle avlarına) baktı1028; hepsi onun emrine girdi, ona saygı gösterdi. (Şi-pi) bir milyon okçuya sahipti; bir barbarın bu kadar güçlü olduğu daha önce hiç görülmemişti!
Kao-tsu (T’ang) T’ai-yüan’da (haklı bir şey için) ayaklandığında
(617)1029, (büyük general) makamının Sse-ma’sı (subayı) Liu Wen tsing’i (Şi-pi’ye) bir ittifak kurması için gönderdi. Şi-pi, K’ang-şao-li T’ê-
le’yi (=Tegin) buraya gönderdi ve (Kao-tsu’nun ordusuyla) birleşmek
için 20001030 at ile 500 asker sundu. İmparatorun başkenti fethetmesinden sonra ise (T’u-küe’ler) hizmetleriyle övünmeye başladılar1031.
Elçilerinin her gelişinde çoğu keyfi ve hodpesent davranışlarda bulunuyordu.
1. Wu-tê yılında (618) Ku-to-lu T’ê-lê (=Tegin) imparatorun sarayına geldi. İmparator onu T’ai-ki-tien Sarayı’nda ağırladı ve onun onuruna Yedi Bölüm’ün müziğini çaldırdı. Sonra onu imparatorluk ikametgâhına götürdü.
O yıl Şi-pi’nin çadırı kendiliğinden yırtıldı. İmparator Nei-şi-ling
(sarayın merkez kaleminin başkanı) Siao Yü’ye (bunu) sordu ve Siao Yü
şöyle yanıt verdi: “İmparator Wei Wen-ti (220-226) Hü1032 şehrine gittiğinde, kalenin kapısı nedensiz yere kırıldı ve aynı yıl imparator Wenti öldü. Acaba (şimdiki olay) o olaya benziyor olmasın?”
2. yıl (619) Şi-pi bizzat askerlerinin başında bulunarak (Sarı) Nehri geçti ve Hia-ço’ya vardı; orada asi Liang Şi-tu ile anlaştı. Sonra Liu
Wu-ço’yu 500 atlı ile destekledi; Liu Wu-ço da Kü-çu (dağına) doğru
yaklaştı. (Şi-pi), T’ai-yüan’a saldırmayı düşündü, o sırada hastalandı ve
öldü. İmparator onun için Ç’ang-lo kapısında1033 bir anma töreni dü-
zenledi. Ayrıca ileri gelenlerine (T’u-küe’ler’in) elçisinin ikametgâhına
gitmelerini ve ona taziyelerini bildirmelerini emretti. Sonra bir heyeti
hediye olarak 30000 top ipekle birlikte cenaze töreni için (T’u-küe’ler’e)
gönderdi. (Şi-pi’nin) Şi-po-pi adındaki oğlu veliaht olmak için henüz
çok gençti; onu Ni-pu Şad ilan edip Doğu Bölgesi’ne yerleştirdiler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder