PAPAY HAN: Yıldırım Tanrısı. Asya’da pek çok kültürde yıldırım tanrısı olarak anılır. İskitlerdeki yedi tanrısal varlıktan birisi olan gök tanrısı “Papayos” ile bağlantılıdır. Karısının adı ise Apay (bkz.) olarak bilinir. Baba (Babay) kelimesi yücelik bildiren bir kavram olması bakımından Gök Ruhları ile ilgilidir. Kutlu ve/veyâ soyut varlıkların adlarında yer alan tamlayıcı bir sözcüktür. Örneğin; Burkut Baba, Zengi Baba, Kamber Baba, Çiftçi Baba ve Rüzgâr Baba gibi... Türbelerin adlarında da sıklıkla kullanılmıştır. Bu bağlamda eren/ermiş (evliyâ) mânâsı taşıdığı da görülür. Meselâ; Karaltı Baba, Hazret Baba, Şeyh Baba, Diri Baba, Kırklar Baba, Atlı Baba gibi… Moğolların en yüksek dereceli tanrılarından birisi olan Esege için aynı zamanda “Babay” (Ata) sıfatını kullanmaları bu anlayışın izlerini taşımaktadır. Babay sözcüğü Tatarca’da “yaşlı adam” demektir ve çocukları yatağın altından kaçıran bir figür olarak görülür.
Anlam: (Pap/Pab/Bap/Bab). İskit ve Sogd kökenli bir sözcüktür. Zenginlik ve kutsallık içerir. Eski Tunguz-Mançu dilinde bu kök çalışmak anlamı taşır ve şaman mânâsı ile bağlantılıdır. Türkçe’de yer alan Baba sözcüğünün Arapça’daki baba mânâsına gelen “Ebu” (veyâ aynı kökten gelen kelimeler) ile bağlantılı olma ihtimali iddia edildiğinin aksine çok düşüktür. Asıl kökeni İskitçe’de aramak gerekir. Sümerlerde Bab kelimesi baba mânâsı taşır. Hıristiyanlığın ruhani önderini tanımlamakta kullanılan “Papa” terimi de yine bu sözcükle ilişkilidir. Hıristiyanlıktan ve Rus kültüründen etkilenen bazı Türk boylarında ise Babay ve Mamay sözcükleri anne ve baba anlamında kullanılır.
Açıklama: Eski çağlarda yaşamış bir halk olan İskitlerin kökenleri ve dilleri tartışmalıdır. Sogd (Fars) ve Turan (Türk) kavimlerinin karışımından oluştuğu üzerinde araştırmacılar hemfikirdir. Yönetici sınıfın da Türklerden oluştuğu görüşü ağır basmaktadır. Soğdların/Soğdakların gitgide daha çok Türklerin arasında kalmaları ve Türkçe konuşmaya başlamaları ile Sogdca önemini kaybetmiş ve hattâ sonunda tamamen kaybolmuştur. Türkçe konuşan Soğdlar ise Türklere karışarak aralarında eriyip gitmişlerdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder